​روش های تشخیص زعفران اصل از تقلبی

​زعفران به‌عنوان گران‌ترین ادویه جهان، همواره هدف تقلب و جعل قرار گرفته است. تشخیص زعفران اصل از تقلبی و ارزیابی کیفیت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه، روش‌های مختلف تشخیص و مقایسه کیفیت زعفران بر اساس مقالات معتبر جهانی بررسی می‌شود.​
روش‌های سنتی تشخیص زعفران اصل از تقلبی
قیمت: زعفران اصل به دلیل فرآیند برداشت دشوار و هزینه‌بر، قیمت بالایی دارد. اگر زعفرانی با قیمت بسیار پایین عرضه شود، احتمال تقلبی بودن آن وجود دارد.​
ظاهر: رشته‌های زعفران اصل به رنگ قرمز تیره و دارای شکل شیپوری هستند. رشته‌های کوتاه و ضخیم یا دارای رنگ‌های نارنجی و زرد ممکن است نشان‌دهنده تقلبی بودن باشند.​
بو: زعفران اصل دارای عطر قوی و کمی شیرین است. بوی ضعیف یا نبود عطر ممکن است نشانه تقلبی بودن باشد.​
تست آب: قرار دادن مقدار کمی زعفران در آب گرم؛ اگر آب بلافاصله زرد شود، ممکن است زعفران تقلبی باشد. زعفران اصل چند دقیقه طول می‌کشد تا رنگ و طعم خود را آزاد کند.​
بافت: رشته‌های زعفران اصل خشک و شکننده هستند. رشته‌های نرم و انعطاف‌پذیر ممکن است تقلبی باشند.​
بسته‌بندی: زعفران اصل معمولاً در بسته‌بندی‌های کوچک و محکم عرضه می‌شود. بسته‌بندی‌های بزرگ یا غیرمهروموم ممکن است نشان‌دهنده تقلبی بودن باشند.​

طعم: زعفران اصل دارای طعم کمی تلخ است. طعم شیرین یا شیمیایی ممکن است نشانه تقلبی بودن باشد.​​​​​​​​

​روش‌های تحلیلی پیشرفته برای ارزیابی کیفیت زعفران
علاوه بر روش‌های سنتی، تکنیک‌های تحلیلی پیشرفته‌ای برای ارزیابی کیفیت زعفران به کار می‌روند:​
طیف‌سنجی UV-Vis: این روش برای اندازه‌گیری ترکیبات مسئول رنگ، عطر و طعم زعفران مانند کروسین، سافرانال و پیکروکروسین استفاده می‌شود. استاندارد ISO 3632 بر اساس این روش، زعفران را به سه دسته کیفی تقسیم می‌کند. 
کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC): این تکنیک امکان شناسایی و اندازه‌گیری دقیق ترکیبات مختلف زعفران را فراهم می‌کند و برای ایجاد اثر انگشت متابولیتی و شناسایی تقلبات مفید است. ​   

طیف‌سنجی جرمی (GC-MS): برای تحلیل ترکیبات فرار و عطر زعفران به کار می‌رود و می‌تواند در تشخیص تقلبات مؤثر باشد. ​

طیف‌سنجی مادون قرمز با تبدیل فوریه (FTIR): این روش برای تعیین ترکیب شیمیایی و شناسایی ناخالصی‌ها در زعفران استفاده می‌شود. ​
میکروسکوپ الکترونی روبشی همراه با طیف‌سنجی پراش انرژی (SEM-EDX): برای بررسی ساختار میکروسکوپی و ترکیب عنصری زعفران کاربرد دارد و می‌تواند در تشخیص ناخالصی‌ها و مواد خارجی مفید باشد. ​
اسپکتروسکوپی رزونانس مغناطیسی هسته (NMR): برای تعیین ساختار مولکولی ترکیبات زعفران و شناسایی تقلبات به کار می‌رود. ​

مقایسه کیفیت انواع زعفران
کیفیت زعفران به عوامل متعددی مانند منطقه کشت، شرایط برداشت و فرآوری بستگی دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیب شیمیایی و میزان ترکیبات فعال مانند کروسین، سافرانال و پیکروکروسین در زعفران‌های مناطق مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، زعفران ایرانی به دلیل شرایط اقلیمی مناسب، معمولاً دارای مقادیر بالاتری از این ترکیبات است و کیفیت بالاتری دارد.​
در مجموع، ترکیب روش‌های سنتی و تحلیلی پیشرفته می‌تواند در تشخیص زعفران اصل از تقلبی و ارزیابی کیفیت آن مؤثر باشد. خرید زعفران از منابع معتبر و آشنایی با ویژگی‌های زعفران باکیفیت می‌تواند به مصرف‌کنندگان در انتخاب محصول مناسب کمک کند.​​​​​​​​